Palabras clave
Estándares TIC, competencia digital, formación de profesores, evaluación, tecnología educativa, educación superior, pedagogía, sistema educativo
Resumen
El desarrollo de la Competencia Digital Docente (CDD) debe iniciarse en la etapa de formación inicial docente (FID) y extenderse durante los años de ejercicio. Todo ello con el propósito de usar las Tecnologías Digitales (TD) de manera que permitan enriquecer la docencia y el propio desarrollo profesional. El presente artículo expone los resultados de un trabajo con estudiantes de último año de FID de Chile y Uruguay para determinar su nivel de CDD. Para realizar el estudio se utilizó una metodología cuantitativa, con una muestra representativa estratificada de 568 estudiantes (n=273, Chile; n=295, Uruguay). Los datos se analizaron en relación al género y nivel educativo. Los resultados mostraron, para las cuatro dimensiones de la CDD, un desarrollo básico. Respecto a la relación entre las variables estudiadas y la CDD, destaca el porcentaje de hombres que alcanza competencias digitales avanzadas para la dimensión de Planificación, organización y gestión de espacios y recursos tecnológicos. También para esta dimensión la proporción de estudiantes de Educación Primaria con un desarrollo de CDD básico es significativamente superior al del resto de estudiantes. Como conclusión destacamos que es necesario que las instituciones formadoras de docentes implementen políticas a diferentes plazos y en diversos ámbitos de la FID como el sistema educativo, la formación y la docencia, para mejorar el nivel de desarrollo de la CDD.
Referencias
Ascencio, P., Garay, M., & Seguic, E. (2016). Formación Inicial Docente (FID) y Tecnologías de la Información y Comunicación (TIC) en la Universidad de Magallanes – Patagonia Chilena. Digital Education Review, 30, 123-134. https://bit.ly/2YBYWoS
Link DOI | Link Google Scholar
Badilla, M., Jiménez L., & Careaga, M. (2013). Competencias TIC en formación inicial docente: estudio de caso de seis especialidades en la Universidad Católica de la Santísima Concepción. Aloma, 31(1), 89-97. https://bit.ly/2Vn3CwG
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Brun, M. (2011). Las tecnologías de la información y las comunicaciones en la formación inicial docente de América Latina. Comisión Económica para América Latina y el Caribe (CEPAL), División de Desarrollo Social, Serie Políticas Sociales, núm. 172. http://bit.ly/2WQMtNm
Canales, R., & Hain, A. (2017). Política de informática educativa en Chile: uso, apropiación y desafíos a nivel investigativo. In R. Cabello, & A. López (Eds.), Contribuciones al estudio de procesos de apropiación de tecnologías. Buenos Aires: Gato Gris.
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
European Commission (Ed.) (2015). Marco estratégico: Educación y formación, 2020. https://bit.ly/2VzQRDO
European Commission (Ed.) (2018). Proposal for a council recommendation on key competences for lifelong learning. https://bit.ly/2YsyGNz
Fraser, J., Atkins, L., & Richard, H. (2013). DigiLit leicester. Supporting teachers, promoting digital literacy, transforming learning. Leicester City Council. https://bit.ly/2LDzSMw
Link DOI | Link Google Scholar
INTEF (Ed.) (2014). Marco Común de Competencia Digital Docente. Madrid: Instituto Nacional de Tecnologías Educativas y de Formación del Profesorado. https://bit.ly/1lqyLdh
INTEF (Ed.) (2016). Resumen Informe. Competencias para un mundo digital. https://bit.ly/2Jh7C06
INTEF (Ed.) (2017). Marco Común de Competencia Digital Docente. https://bit.ly/1Y88rd6
ISTE (Ed.) (2008). National educational technology standards for teachers. Washington DC: International Society for Technology in Education. https://bit.ly/2UaLExK
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Mineduc (Ed.) (2016). Docentes en Chile: Conocimiento y uso de las TIC 2014. Santiago: MINEDUC, Serie Evidencias, 32. https://bit.ly/2VB8jIs
Mineduc-Enlaces (2008). Estándares TIC para la formación inicial docente: Una propuesta en el contexto chileno. Santiago de Chile: Ministerio de Educación. https://bit.ly/2YunboZ
Mineduc-Enlaces (Ed.) (2011). Actualización de competencias y estándares TIC en la profesión docente. Santiago: Ministerio de Educación, Gobierno de Chile. https://bit.ly/2Q0zmqm
Ministerio de Educación Nacional (Ed.) (2013). Competencias TIC para el desarrollo profesional docente. https://bit.ly/2JddreY
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Rodríguez, J., & Silva J. (2006). Incorporación de las tecnologías de la información y la comunicación en la formación inicial docente el caso chileno. Innovación Educativa, 6(32), 19-35. https://bit.ly/2VLB6K7
Rombys, D. (2012). Integración de las TIC para una buena enseñanza: opiniones, actitudes y creencias de los docentes en un Instituto de Formación de Formadores. Tesis de Maestría, Instituto de Educación. Universidad ORT Uruguay. http://bit.ly/2IgNIRo
Rozo, A., & Prada, M. (2012). Panorama de la formación inicial docente y TIC en la región Andina. Educación y Pedagogía. 24(62), 191-204. https://bit.ly/2eZntSt
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Silva, J., Rivoir, A., Oneto, A., Morales, M., Miranda, P., Gisbert, M.,…Salinas, J. (2017). Informe de investigación. Estudio comparado de las competencias digitales para aprender y enseñar en docentes en formación de Uruguay y Chile. https://bit.ly/2YkYmLO
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
UNESCO (2018). ICT competency framework for teachers. https://bit.ly/2WD5kLH
UNESCO (Ed.) (2008). Estándares de competencia en TIC para docentes. https://bit.ly/2JJMFdV
UNESCO (Ed.) (2015). Educación 2030: Declaración de Incheon y Marco de Acción para la realización del Objetivo de Desarrollo Sostenible 4. https://bit.ly/2MNieD5
Villa-Sánchez, A., & Poblete-Ruiz, M. (2011). Evaluación de competencias genéricas: Principios, oportunidades y limitaciones. Bordón, 63(1), 147-170. https://bit.ly/2VkTZyV
Fundref
Ficha técnica
Recibido: 28-02-2019
Revisado: 25-03-2019
Aceptado: 10-05-2019
First Online: 15-07-2019
Fecha publicación: 01-10-2019
Tiempo de revisión del artículo : 25 días | Media tiempo revisión número 61: 42 días
Tiempo de aceptación del artículo: 70 días | Media tiempo aceptación número 61: 78 días
Tiempo de edición del preprint: 169 días | Media tiempo edición número preprint 61: 177 días
Tiempo de edición del artículo: 214 días | Media tiempo edición número 61: 222 días
Métricas
Métricas de este artículo
Vistas: 12965
Lectura del abstract: 10709
Descargas del PDF: 2256
Métricas completas de Comunicar 61
Vistas: 147654
Lectura del abstract: 124817
Descargas del PDF: 22837
Citado por
Citas es Web of Science
Ortega-Sanchez, Delfin; Gomez-Trigueros, Isabel Maria;. MOOCs and NOOCs in the Training of Future Geography and History Teachers: A Comparative Cross-Sectional Study Based on the TPACK Model IEEE ACCESS , 2020.
https://doi.org/10.1109/ACCESS.2019.2963314
Garzon Artacho, Esther; Sola Martinez, Tomas; Ortega Martin, Jose Luis;. Teacher Training in Lifelong Learning-The Importance of Digital Competence in the Encouragement of Teaching Innovation SUSTAINABILITY , 2020.
https://doi.org/10.3390/su12072852
Sepulveda-Escobar, Paulina; Morrison, Astrid;. Online teaching placement during the COVID-19 pandemic in Chile: challenges and opportunities EUROPEAN JOURNAL OF TEACHER EDUCATION , 2020.
https://doi.org/10.1080/02619768.2020.1820981
Okoye, Kingsley; Arrona-Palacios, Arturo; Camacho-Zuniga, Claudia;. Impact of students evaluation of teaching: a text analysis of the teachers qualities by gender INTERNATIONAL JOURNAL OF EDUCATIONAL TECHNOLOGY IN HIGHER EDUCATION , 2020.
https://doi.org/10.1186/s41239-020-00224-z
Jimenez-Hernandez, David; Gonzalez-Calatayud, Victor; Torres-Soto, Ana;. Digital Competence of Future Secondary School Teachers: Differences According to Gender, Age, and Branch of Knowledge SUSTAINABILITY , 2020.
Citas es Scopus
Gomez-Trigueros, I.M. . The geospace competences with the tpack model and outdoor educationautor), European Journal of Geography, .
Ortega-Sanchez, D., Gomez-Trigueros, I.M. . MOOCs and NOOCs in the Training of Future Geography and History Teachers: A Comparative Cross-Sectional Study Based on the TPACK Model), IEEE Access, .
https://doi.org/10.1109/ACCESS.2019.2963314
Artacho, E.G., Martínez, T.S., Ortega Martín, J.L., Marín Marín, J.A., García, G.G. . Teacher training in lifelong learning-the importance of digital competence in the encouragement of teaching innovation), Sustainability (Switzerland), .
https://doi.org/10.3390/su12072852
Sepulveda-Escobar, P., Morrison, A. . Online teaching placement during the COVID-19 pandemic in Chile: challenges and opportunities), European Journal of Teacher Education, .
https://doi.org/10.1080/02619768.2020.1820981
Ortega-Sánchez, D., Gómez-Trigueros, I.M., Trestini, M., Pérez-González, C. . Self-perception and training perceptions on teacher digital competence (TDC) in Spanish and French university students), Multimodal Technologies and Interaction, .
https://doi.org/10.3390/mti4040074
Okoye, K., Arrona-Palacios, A., Camacho-Zuñiga, C., (...), Escamilla, J., Hosseini, S. . Impact of students evaluation of teaching: a text analysis of the teachers qualities by gender), International Journal of Educational Technology in Higher Education, .
https://doi.org/10.1186/s41239-020-00224-z
Jiménez-Hernández, D., González-Calatayud, V., Torres-Soto, A., Mayoral, A.M., Morales, J. . Digital competence of future secondary school teachers: Differences according to gender, age, and branch of knowledge), Sustainability (Switzerland), .
Citas es Google Scholar
Aviles Zea, A. G. (2019). Competencias digitales y desarrollo profesional de los docentes de la Unidad Educativa “El Triunfo”, 2019.
http://repositorio.ucv.edu.pe/handle/20.500.12692/41381
Quiroz, J. E. S., Rodríguez, M. U., & Cantabrana, J. L. L. (2019). Competencia digital docente en estudiantes de último año de Pedagogía de Chile y Uruguay. Comunicar: Revista científica iberoamericana de comunicación y educación, (61), 33-43.
Martín, R. F. P., Usart, M., & Carnicero, M. J. U. (2019). La competencia digital de los docentes de los conservatorios. Estudio de autopercepción en España. Revista Electrónica de LEEME, (44), 24-41.
https://ojs.uv.es/index.php/LEEME/article/view/15709
Garzón Artacho, E., Martínez, T. S., Ortega Martín, J. L., Marín Marín, J. A., & Gómez García, G. (2020). Teacher Training in Lifelong Learning—The Importance of Digital Competence in the Encouragement of Teaching Innovation. Sustainability, 12(7), 2852.
https://www.mdpi.com/2071-1050/12/7/2852
PINTO-SANTOS, A. R., PEREZ, A., & DARDER, A. (2020). Autopercepción de la Competencia Digital Docente en la formación inicial del profesorado de Educación Infantil. Revista ESPACIOS, 41(18).
http://www.localharvest.tuobra.revistaespacios.com/a20v41n18/20411829.html
Leal Urueña, L. A. (2020). La formación inicial en competencias digitales del profesorado de Secundaria: una lectura desde las ecologías de aprendizaje.
http://e-spacio.uned.es/fez/eserv/tesisuned:ED-Pg-Educac-Laleal/LEAL_URUENA_LINDA_Tesis.pdf
Gutiérrez, V. F., Miranda, A. M., & Morato, A. R. (2020). Evaluación de programas de formación en TIC: debates y enfoques prevalentes en la investigación educativa. Saber, Ciencia y Libertad, 15(1).
https://revistas.unilibre.edu.co/index.php/saber/article/view/6312
Figueroa-Gutiérrez, V., Montes-Miranda, A., & Rodríguez-Morato, A. Evaluación de programas de formación en TIC: debates y enfoques prevalentes en la investigación educativa.
Ortega-Sánchez, D., & Gómez-Trigueros, I. M. (2019). MOOCs and NOOCs in the Training of Future Geography and History Teachers: A Comparative Cross-Sectional Study Based on the TPACK Model. IEEE Access, 8, 4035-4042.
https://ieeexplore.ieee.org/abstract/document/8946624/
Figueroa-Gutiérrez, V., Montes-Miranda, A., & Rodríguez-Morato, A. (2020). Evaluación de programas de formación en TIC: debates y enfoques prevalentes en la investigación educativa. Saber, Ciencia y Libertad, 15(1), 225-239.
https://revistas.unilibre.edu.co/index.php/saber/article/view/6312
Figueroa-Gutiérrez, V., Montes-Miranda, A., & Rodríguez-Morato, A. (2020). Evaluación de programas de formación en TIC: debates y enfoques prevalentes en la investigación educativa. Saber, Ciencia y Libertas, 15(1).
Canales-Tapia, A. (2020, July). TECHNOLOGY INTEGRATION AND STUDENT TEACHERS'CONCEPTIONS ABOUT THE ROLE OF DIGITAL RESOURCES IN THE CHILEAN PRIMARY CLASSROOMS: ARE THEY TRAINED TO SHIFT TO NEW TEACHING PRACTICES?. In Proceedings of EDULEARN20 Conference (Vol. 6, p. 7th).
Montes-Miranda, A., & Figueroa-Gutiérrez, V. MODELO DE EVALUACIÓN DE POLÍTICA EDUCATIVA ENFOCADA EN EL DESARROLLO DE COMPETENCIAS DIGITALES (PROGRAMA REPÚBLICA DIGITAL-EDUCACIÓN, REPÚBLICA DOMINICANA). Seminario Internacional de Práctica Pedagógica.
#EANF#
http://www.localharvest.tuobra.revistaespacios.com/a20v41n18/20411829.html
Sepulveda-Escobar, P., & Morrison, A. (2020). Online teaching placement during the COVID-19 pandemic in Chile: challenges and opportunities. European Journal of Teacher Education, 1-21.
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02619768.2020.1820981
Sanromà Giménez, M. (2020). La inclusió educativa en la formació inicial del professorat en competència digital docent: Disseny i desenvolupament d'un instrument d'avaluació d'aplicacions mòbils per a la intervenció educativa amb persones autistes (Doctoral dissertation, Universitat Rovira i Virgili).
https://84.88.27.106/handle/10803/669621
Vílchez Auccasi, T. (2020). Competencias digitales y el desarrollo profesional del personal docente de la IE San Martín de Porres de Lurín 2020.
http://repositorio.ucv.edu.pe/handle/20.500.12692/46866
Silva, J. S., Usart, M. U., Lázaro-Cantabrana, J. L. L. C., Silva, J., Usart, M., & Lázaro-Cantabrana, J. L. (2019). Teacher’s digital competence among final year Pedagogy students in Chile and Uruguay. Comunicar. Media Education Research Journal, 27(2).
https://www.scipedia.com/public/Silva_et_al_2019a
Ortega-Sánchez, D., Gómez-Trigueros, I. M., Trestini, M., & Pérez-González, C. (2020). Self-Perception and Training Perceptions on Teacher Digital Competence (TDC) in Spanish and French University Students. Multimodal Technologies and Interaction, 4(4), 74.
https://www.mdpi.com/2414-4088/4/4/74
Sepulveda-Escobar, P., & Morrison, A. (2020). Online teaching placement during the COVID-19 pandemic in Chile: challenges and opportunities. European Journal of Teacher Education, 43(4), 587-607.
https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02619768.2020.1820981
Montes-Miranda, A., & Figueroa-Gutiérrez, V. MODELO DE EVALUACIÓN DE POLÍTICA EDUCATIVA ENFOCADA EN EL DESARROLLO DE COMPETENCIAS DIGITALES (PROGRAMA REPÚBLICA DIGITAL-EDUCACIÓN, REPÚBLICA DOMINICANA). Seminario Internacional de Práctica Pedagógica, 27(61), 45-56.
Okoye, K., Arrona-Palacios, A., Camacho-Zuñiga, C., Hammout, N., Nakamura, E. L., Escamilla, J., & Hosseini, S. (2020). Impact of students evaluation of teaching: A text analysis of the teachers qualities by gender. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 17(1), 1-27.
https://educationaltechnologyjournal.springeropen.com/articles/10.1186/s41239-020-00224-z
Garcia i Grau, F., Lázaro Cantabrana, J. L., & Valls Bautista, C. AVANZANDO HACIA LA MADUREZ DIGITAL DEL CENTRO EDUCATIVO: UN ANÁLISIS DE LA COMPETENCIA DIGITAL DOCENTE. Tecnologías educativas y estrategias didácticas, 188.
Jiménez-Hernández, D., González-Calatayud, V., Torres-Soto, A., Martínez Mayoral, A., & Morales, J. (2020). Digital Competence of Future Secondary School Teachers: Differences According to Gender, Age, and Branch of Knowledge. Sustainability, 12(22), 9473.
https://www.mdpi.com/2071-1050/12/22/9473
ŠVRČINOVÁ, V. (2020). HODNOCENÍ PEDAGOGICKÝCH DIGITÁLNÍCH KOMPETENCÍ. Trendy ve vzdělávání, 13(1), 63-70.
Métricas alternativas
Cómo citar
Silva, J., Usart, M., & Lázaro-Cantabrana, J. (2019). Teacher’s digital competence among final year Pedagogy students in Chile and Uruguay. [Competencia digital docente en estudiantes de último año de Pedagogía de Chile y Uruguay]. Comunicar, 61, 33-43. https://doi.org/10.3916/C61-2019-03