Palabras clave
Periodismo científico, popularización de la ciencia, divulgación científica, proveedores de información, competencias comunicativas, formación, ciencia 2.0, calidad informativa
Resumen
El periodista científico es uno de los principales responsables en la cadena de transmisión e interpretación hacia la sociedad de toda noticia, novedad o avance de carácter científico. A su vez, una información científica rigurosa, comprensible y de calidad es, además, un indicador del desarrollo social. La demanda de este tipo de información crece cada día en nuestras sociedades, tanto por parte de los gobiernos como de los ciudadanos. Por este motivo, y con el objetivo de esclarecer cuál es el perfil de los periodistas científicos que deben lidiar con tal responsabilidad, cómo se han formado y cómo ellos mismos creen que deberían haber sido formados, en esta investigación analizamos los perfiles académicos (tanto el real como el ideal) de estos profesionales en España. Utilizando una metodología etnográfica, basada en entrevistas, cuestionarios y focus group con periodistas científicos que trabajan en los principales medios españoles, analizamos su trayectoria académica y sus consideraciones y propuestas al respecto. Los resultados muestran un escenario complejo y heterogéneo, pero también revelan que la mayoría de los periodistas científicos no solo no goza de una titulación universitaria en el ámbito científico, sino que tampoco la considera necesaria. Los periodistas científicos son críticos con el sistema educativo y consideran que la mejor forma de aprender es trabajar en los medios, más que estudiar.
Referencias
Link DOI | Link Google Scholar
Bauer, M., Howard, S., Romo-Ramos, Y., Massarani, L., & Amorim, L. (2013). Global Science Journalism Report: working conditions & Practices, Professional Ethos and Future Expectations. London: Science and Development Network (https://goo.gl/rqMThJ).
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Calvo-Hernando, M. (1977). Periodismo científico. Madrid: Paraninfo.
Cortiñas, S. (2006). Les estratègies redaccionals de la periodística de Javier Sampedro i la seva relació amb les principals tradicions de divulgació científica (Tesis doctoral). Barcelona: Universitat Pompeu Fabra. (https://goo.gl/wNbygA).
Cortiñas, S. (2008). Metaphors of DNA: A review of the popularisation processes. Journal of Science Communication (JCOM), 7(1), 1-8. (https://goo.gl/T524KU).
Cortiñas, S. (2009). Història de la divulgació científica. Vic: Eumo.
Link DOI | Link Google Scholar
Cortiñas, S., Lazcano-Peña, D., & Pont, C. (2015). Periodistas científicos y efectos de la crisis sobre la información de ciencia: ¿hacia dónde va la profesión? Estudio del caso español. Panace@, 16(42), 142-150 (https://goo.gl/7soQQY).
Link DOI | Link Google Scholar
Del Puerto, C. (2000). Periodismo científico: la astronomía en titulares de prensa (Tesis doctoral). Tenerife: Universidad de la Laguna. (https://goo.gl/vvp9PX).
Duran, X. (1997). Tractament periodístic de dos fets tecnològics: Els primers Sputnik (1957) i l’arribada a la lluna (1969) a la premsa diaria de Barcelona. (Tesis doctoral). Barcelona: Universitat Autònoma de Barcelona. (https://goo.gl/usjNN5 / https://goo.gl/Yo657T).
Elías, C. (1999). Periodistas especializados y acostumbrados: La divulgación de la ciencia. Revista Latina de Comunicación Social, 20. (https://goo.gl/QnAjp2).
Elías, C. (2008). Fundamentos de periodismo científico y divulgación mediática. Madrid: Alianza Editorial.
Link DOI | Link Google Scholar
Fernández-Muerza, A. (2004). Estudio del periodismo de información científica en la prensa de referencia: El caso español a partir de un análisis comparativo. (Tesis doctoral). Bilbao: Universidad del País Vasco.
Franco, M. (2008). Los desafíos de hacer periodismo científico en Colombia: conocer, educar y difundir. In L. Massarani & C. Polino (Eds.), Los desafíos y la evaluación del periodismo científico en Iberoamérica (pp. 97-107). Jornadas Iberoamericanas sobre Ciencia en los Medios Masivos. Santa Cruz de la Sierra: AECI, RICYT, CYTEDm SciDevNet, OEA. (https://goo.gl/1vg5EM).
Friedman, S. (1986). Scientists and Journalists. Reporting science as news. Nueva York: American Association for the Advancement of Science.
Link DOI | Link Google Scholar
Hartz, J., & Chappell, R. (1997). Worlds apart: How the distance between science and journalism threatens America’s future. Nashville: First Amendment Center. (https://goo.gl/C2ZuVC).
Irwin, A. (2009). Science journalism ‘flourishing’ in developing world. SciDevNet. (https://goo.gl/pofaeD).
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Moreno, C. (2003). La investigación universitaria en periodismo científico. Ámbitos. 9-10, 121-141. (https://goo.gl/bfi18m).
Moreno, C., & Gómez, J.L. (2002). Science and technology in journalists training. [Ciencia y tecnología en la formación de los futuros comunicadores]. Comunicar, 19, 19-24. (https://goo.gl/PUDf1Q).
Link DOI | Link Google Scholar
Nelkin, D. (1995). Selling science: How the press covers science and technology. New York: W.H. Freeman.
Palen, J.A. (1994). A map for science reporters: Science, technology, and society studies concepts in basic reporting and newswriting textbooks. Michigan Academician, 26, 507-519.
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Revuelta, G. (1999). Situación del periodismo científico en la Unión Europea. Comunicar ciencia en el siglo XX: I Congreso sobre Comunicación Social de la Ciencia, 1 (pp. 255-261). (https://goo.gl/QMfh99).
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Link DOI | Link Google Scholar
Weaver, D.H., & Wilhoit, G.C. (1996). The American journalist in the 1990s: U.S. News people at the end of an era. Mahwah: Lawrence Erlbaum. (https://goo.gl/Za5VTh).
Williams, A., & Clifford, S. (2008). Mapping the field: Specialist science news journalism in the UK national media. Cardiff: Cardiff University School of Journalism, Media and Cultural Studies. (https://goo.gl/qiPZPH).
Fundref
Ficha técnica
Recibido: 30-03-2017
Revisado: 10-11-2017
Aceptado: 10-12-2017
First Online: 15-02-2018
Fecha publicación: 01-04-2018
Tiempo de revisión del artículo : 225 días | Media tiempo revisión número 55: 54 días
Tiempo de aceptación del artículo: 255 días | Media tiempo aceptación número 55: 93 días
Tiempo de edición del preprint: 322 días | Media tiempo edición número preprint 55: 161 días
Tiempo de edición del artículo: 367 días | Media tiempo edición número 55: 206 días
Métricas
Métricas de este artículo
Vistas: 24929
Lectura del abstract: 18344
Descargas del PDF: 6585
Métricas completas de Comunicar 55
Vistas: 228366
Lectura del abstract: 171523
Descargas del PDF: 56843
Citado por
Citas en Web of Science
Jordano de la Torre, Maria. WIKIS AS SUPPORT FOR ENGLISH STUDIES' DISTANCE STUDENTS TO ANALYSE AND PRODUCE EST TEXTS ENCUENTRO-REVISTA DE INVESTIGACION E INNOVACION EN LA CLASE DE IDIOMAS, 2018.
Saavedra-Llamas, Marta; Herrero-De-la-Fuente, Mercedes; Rodriguez-Fernandez, Leticia; Jimenez-Narros, Carlos. Health information: Media sources and professional challenges PROFESIONAL DE LA INFORMACION, 2019.
https://doi.org/10.3145/epi.2019.mar.08
Martin Herrera, Inmaculada; Canas Barrientos, Christian. BEHAVIOUR PATTERNS AND PROFESSIONAL SUCCESS OF INFLUENCERS. A STUDY OF PERCEPTIONS REVISTA INCLUSIONES, 2019.
Diviu Minarro, Claudia. Where is scientific journalism heading? A metasynthesis of the current state of scientific journalism and its outlooks for the future COMUNICACIO-REVISTA DE RECERCA I D ANALISI, 2019.
https://doi.org/10.2436/20.3008.01.186
Parejo Cuellar, Macarena; Martin Pena, Daniel; Vivas Moreno, Agustin;. Allergy & prehistory in Spanish written press TRANSINFORMACAO , 2020.
https://doi.org/10.1590/1678-9865202032e200010
Lopez-Cantos; Francisco;. Spanish Newspapers' Treatment of Conflicts Between Science and Religion JOURNALISM PRACTICE , 2020.
https://doi.org/10.1080/17512786.2020.1830429
Lopez-Cantos, Francisco; Cortinas-Rovira, Sergi; Itati Rodriguez, Maria;. COMMUNICATION OF KNOWLEDGE SCIENTIST IN THE ERA OF THE POST-TRUTH. CHALLENGES AND OPPORTUNITIES PRISMA SOCIAL , 2020.
Harmatiy; Olha;. Media and Scientific Literacy Development within the Framework of Public Engagement with Science MEDIA EDUCATION-MEDIAOBRAZOVANIE , 2020.
Citas en Scopus
Saavedra-Llamas, M., Herrero-De-la-Fuente, M., Rodríguez-Fernández, L., Jiménez-Narros, C.. Health information: Media sources, professional challenges [Información de salud: Fuentes periodísticas y desafíos profesionales]), Profesional de la Informacion, .
https://doi.org/10.3145/epi.2019.mar.08
López-Cantos, F., Cortiñas-Rovira, S., Rodriguez, M.I. . Comunicación del conocimiento científico en la era de la postverdad. Retos y oportunidades), Prisma Social, .
CUÉLLAR, M.P., PENA, D.M., MORENO, A.V. . Allergy & prehistory in Spanish written press | [Alergia & pré-história na imprensa escrita espanhola]), Transinformacao, .
https://doi.org/10.1590/1678-9865202032E200010
Khan, R.E. . Viral news on the coronavirus: Does it contribute to health communication?), Tripodos, .
López-Cantos, F. . Spanish Newspapers’ Treatment of Conflicts Between Science and Religion), Journalism Practice, .
Citas en Google Scholar
Molina-Cañabate, J. P., & Magallón-Rosa, R. (2020). Desinformación y periodismo científico. El caso de Maldita Ciencia. Revista Mediterránea de Comunicación.
http://www.elprofesionaldelainformacion.com/contenidos/2019/mar/07.html
Saavedra-LLamas, M., Herrero-De-la-Fuente, M., Rodríguez-Fernández, L., & Jiménez-Narros, C. (2019). La información de salud: fuentes periodísticas y desafíos profesionales. El profesional de la información, 28(2).
http://www.elprofesionaldelainformacion.com/contenidos/2019/mar/07.pdf
Giner Pons, R. M., Blázquez Ferrer, M. A., González-Mas, M. C., Cabedo Escrig, N., Moragrega Vergara, I., & Máñez Aliño, S. (2019). Colaboración docente de estudiantes universitarios de Farmacia en la Enseñanza Secundaria: las dependencias a fármacos naturales.
http://rua.ua.es/dspace/handle/10045/98959
Vilca-Rojas, M. F., & Carbajal, A. M. TERROR EN PRIMERA PLANA: ACOSO SEXUAL EN LAS CALLES DE LIMA TERROR IN FIRST FLAT: SEXUAL HARASSMENT IN THE STREETS OF LIMA TERROR EM PRIMEIRO FLAT: ASSÉDIO SEXUAL NAS RUAS DE LIMA.
http://revistes.iec.cat/index.php/TC/article/viewArticle/146063
Diviu Miñarro, C. Cap a on va el periodisme científic? Metasíntesi sobre l’estat actual del periodisme científic i les seves línies de futur. Comunicació. Revista de recerca i d'anàlisi [abans Treballs de Comunicació], 36(2), 87-103.
https://www.mediterranea-comunicacion.org/article/view/15352
Saavedra-Llamas, M., Herrero-De-la-Fuente, M., Rodríguez-Fernández, L., & Jiménez-Narros, C. (2019). Información de salud: fuentes periodísticas y desafíos profesionales. El profesional de la información (EPI), 28(2).
https://repositorio.uc.cl/handle/11534/27429
Buzzo Meneses, C. A. (2019). Enseñanza del periodismo científico en la Escuela de Periodismo de la Pontificia Universidad Católica de Valparaíso: una propuesta educomunicativa.
http://www.academia.edu/download/61846290/47.pdf
MAGALLÓN-ROSA, R. Dr. Juan-Pedro MOLINA-CAÑABATE.
https://www.scipedia.com/public/Saavedra-LLamas_et_al_2019a
Saavedra-LLamas, M., Herrero-De-la-Fuente, M., Rodríguez-Fernández, L., & Jiménez-Narros, C. (2019). Health information: Media sources and professional challenges.
Cuéllar, M. P., Fernández, L. M. R., & Calvo, M. E. E. (2019, December). Herramientas comunicativas universitarias para el aprendizaje extracurricular del periodismo científico. In Edunovatic 2019. Conference Proceedings: 4th Virtual International Conference on Education, Innovation and ICT. 18-19 December, 2019 (p. 694). REDINE. Red de Investigación e Innovación Educativa..
Özdemir, Ş., & Koçerb, D. N. 21. Yüzyılda Türkiye’nin Bilim İletişimi Uygulamaları Üzerine Bir Çalışma.
http://www.academia.edu/download/63214314/Bilim_Iletisimi_Nisan_202020200506-62856-1u1mr28.pdf
OZDEMİR, S., & KOÇER, D. N. 21. Yüzyılda Türkiye’nin Bilim İletişimi Uygulamaları Üzerine Bir Çalışma. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(Özel Sayı), 373-392.
https://dergipark.org.tr/en/pub/cbayarsos/issue/54003/685206
Métricas alternativas
Cómo citar
Cassany, R., Cortiñas, S., & Elduque, A. (2018). Communicating science: The profile of science journalists in Spain. [Comunicar la ciencia: El perfil del periodista científico en España]. Comunicar, 55, 09-18. https://doi.org/10.3916/C55-2018-01